19 september 2023
De verkiezingen komen eraan, en de kans is groot dat de partij van Pieter Omtzigt, Nieuw Sociaal Contract (NSC), een grote rol gaat spelen in het beleid van het volgende kabinet. Een goed moment om de glazen bol erbij te pakken en enkele mogelijke scenario’s te schetsen.*
Lobbyclubs en bestuurscultuur
Omtzigt streeft naar een andere bestuurscultuur. In zijn ‘grondslagendocument’ staat dat er bij lobbyisten (vaak ‘niet open, met beperkte democratische legitimiteit’) ‘schijndraagvlak’ wordt gezocht. Die beperkte legitimiteit zit wat mij betreft ook in het feit dat die lobbyclubs vaak worden voorgezeten door oud-politici. De vermenging van politiek en bedrijfsleven wekt namelijk de schijn van corruptie. Ook op de woningmarkt zien we dit fenomeen. Neem oud-CDA’er en spindoctor Jack de Vries, die nu de voorzitter is van Vastgoedbelang. Of kijk naar Bouwend Nederland, dat lange tijd werd voorgezeten door oud-CDA’ers, Elco Brinkman en Maxime Verhagen, en waar tegenwoordig oud-VVD’er Arno Visser de scepter zwaait. Hoe sympathiek en genuanceerd ik de heer Visser ook vind overkomen, hij maakt onderdeel uit van een cultuur die Omtzigt om begrijpelijke redenen wil veranderen. Visser zal altijd roepen dat er gebouwd moet worden, bijvoorbeeld 900.000 woningen in tien jaar, en er dus minder oog voor hebben om de bestaande woonvoorraad beter te benutten, bijvoorbeeld door mensen niet meer financieel te straffen om de beschikbare kamers in hun woningen te verhuren.
Polarisatie en impasses
Nóg een reden om minder te luisteren naar lobbyclubs, is dat ze opkomen voor het belang van één specifieke groep, niet voor andere belanghebbenden. Zo dragen ze bij aan verdere polarisatie, en lopen hun wensenpakketten uiteen. Dat leidt tot impasses. Zo wil de club van Jack de Vries de regulering van het Middensegment van tafel, en willen de IVBN en Neprom dat weer niet (in ruil voor aanpassingen in het woningwaarderingsstelsel waar hun leden baat bij hebben en die van Vastgoedbelang niet). Kortom, alleen al door verschillende lobbyclubs uit dezelfde hoek, van privaat geld in de woningmarkt, ontstaat al een impasse.
Een breder perspectief; kosten van CO2-reductie en vluchtelingen
Als er minder wordt geluisterd naar lobbyisten, is er meer ruimte voor inzichten van buitenaf. Bijvoorbeeld van scheikundige en wetenschapsjournalist Marcel Crok van Stichting Clintel (Climate Intelligence). Deze stichting zet onder andere ten aanzien van de woningbouw plausibele vraagtekens bij de kosten van CO2 uitstootbeperkende maatregelen. Wat mij betreft een goede aanvulling op de lobby van de Neprom en de IVBN die er, kort samengevat, voor pleiten dat verduurzaming van woningen heel duur mag zijn en de rekening bij de huurder en of belastingbetaler terechtkomt.
Wat mij betreft komt er ook meer ruimte voor inzichten van bijvoorbeeld Jeffrey Sachs, onder andere hoogleraar aan Columbia University. In een van zijn pleidooien over de oorlog in Oekraïne roept hij op tot onderhandelingen, met als vanzelfsprekend doel vrede. Met een even vanzelfsprekend gewenst gevolg van minder (Oekraïense) vluchtelingen en minder druk op de Nederlandse woningmarkt.
* Dit artikel is een aanvulling op een eerder verschenen artikel in Vastgoedmarkt.
Frank van Min
directeur Wolf Huisvestingsgroep